Rozwód, który stanowi zakończenie małżeństwa, nie oznacza zakończenia wszystkich spraw pomiędzy byłymi już małżonkami. Często dopiero po orzeczeniu przez Sąd rozwodu następuje podział majątku. Co prawda na wniosek jednego z małżonków Sąd może w wyroku rozwodowym dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce jednak zdarza się to rzadko. Najczęściej po prawomocnym zakończeniu postępowania rozwodowego wszczynana jest kolejna sprawa – o podział majątku wspólnego i zniesienie współwłasności.
Spis treści:
Małżeńskie ustroje majątkowe
Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego z mocy ustawy powstaje między małżonkami wspólność majątkowa. Małżonkowie mogą jednak, poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego, wspólność tę rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Umowa taka może być zawarta także przed zawarciem związku małżeńskiego. Umowę majątkową małżeńską małżonkowie mogą zmienić albo rozwiązać. W przypadku rozwiązania umowy małżeńskiej majątkowej w trakcie trwania związku małżeńskiego, pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa (ustawowa), chyba że małżonkowie postanowią inaczej.
A zatem możliwe są następujące sytuacje:
- wspólność majątkowa (ustawowa);
- rozszerzona / ograniczona wspólność majątkowa;
- rozdzielność majątkowa;
- rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Wspólność majątkowa (ustawowa) obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jest to tak zwany majątek wspólny. Z kolei przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Do majątku wspólnego w szczególności należą:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
- kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Z kolei do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wskazać jednak należy, że przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków objęte są wspólnością majątkową ustawową i to także w przypadku, gdy zostały one nabyte przez jednego małżonka poprzez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej.
Podkreślenia wymaga, że każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z tych rzeczy w takim zakresie, w jakim daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka. Dodatkowo w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.
Rozszerzona / ograniczona wspólność majątkowa
Jak już zostało wspomniane małżonkowie w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego moją rozszerzyć ustawową wspólność majątkową lub ją ograniczyć.
Zakazane jest jednak rozszerzenie wspólności majątkowej na:
- przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
- prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
- niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
Wskazania wymaga, że w razie wątpliwości uważa się, że przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków nie zostały włączone do wspólności.
Rozdzielność majątkowa
Rozdzielność majątkowa polega na tym, że każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy małżeńskiej majątkowej, jak i majątek nabyty później. Każdy z małżonków samodzielnie zarządza swoim majątkiem.
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków
Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków polega na tym, że po ustaniu tej rozdzielności małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka może żądać wyrównania dorobków poprzez zapłatę lub przeniesienie prawa.
Dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości jego majątku po zawarciu umowy majątkowej. Przy obliczeniu dorobków (jeżeli umowa małżeńska majątkowa nie stanowi inaczej) pomija się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem umowy majątkowej oraz:
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
oraz przedmioty nabyte w zamian za nie.
Dolicza się natomiast wartość:
- darowizn dokonanych przez jednego z małżonków, z wyłączeniem darowizn na rzecz wspólnych zstępnych małżonków oraz drobnych zwyczajowo przyjętych darowizn na rzecz innych osób;
- usług świadczonych osobiście przez jednego z małżonków na rzecz majątku drugiego małżonka;
- nakładów i wydatków na majątek jednego małżonka z majątku drugiego małżonka.
Dorobek oblicza się według stanu majątku z chwili ustania rozdzielności majątkowej i według cen z chwili rozliczenia.
Wskazać należy, że z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia obowiązku wyrównania dorobków. Jeżeli małżonkowie nie dojdą do porozumienia co do sposobu lub wysokości wyrównania konieczne będzie rozstrzygnięcie Sądu.
Podział majątku i zniesienie współwłasności
Podział majątku wspólnego możliwy jest, co do zasady, po prawomocnym orzeczeniu przez Sąd rozwodu. Dopuszczalne jest jednak wcześniejsze dokonanie podziału, jeżeli małżonkowie podpiszą umowę małżeńską majątkową ustanawiającą pomiędzy nimi ustrój rozdzielności majątkowej albo jeżeli o rozdzielności majątkowej orzeknie Sąd. Innymi słowy, dopóki pomiędzy Stronami trwa wspólność ustawowa to nie można dokonać podziału majątku wspólnego, jednak wspólność ustawowa może ustać także przed rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód, co umożliwia podział majątku wspólnego w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Z chwilą ustania wspólności majątkowej wszystko to, co wchodziło w skład majątku wspólnego staje się współwłasnością małżonków w częściach ułamkowych – co do zasady po ½ dla każdego z małżonków, bowiem oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Wskazać jednak należy, że z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.
Podział majątku możliwy jest albo w drodze umowy, albo w drodze postępowania sądowego. Aby Sąd dokonał podziału majątku i zniesienia współwłasności należy złożyć stosowny wniosek, w którym winno być precyzyjnie określone żądanie, np. które składniki majątku mają przypaść na wyłączną własność małżonka, w jakiej wysokości mają zostać dokonane spłaty. Wskazać także należy, że każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Małżonek może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można jednak żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu w/w wydatków i nakładów dokonuje się co do zasady przy podziale majątku wspólnego, jednakże Sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Wniosek o podział majątku należy opłacić. Opłata sądowa wynosi 1000 zł., jednakże, jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt podziału majątku, to opłata sądowa wynosi 300 zł.
Kancelaria Adwokacka w Warszawie posiada doświadczenie w prowadzeniu spraw o podział majątku i zniesienie współwłasności. Zapraszamy do kontaktu.
Kontakt z Kancelarią:
W sytuacjach kryzysowych Kancelaria jest gotowa do podjęcia natychmiastowych działań.